De onafhankelijke Commissie Koloniale Collecties is ingesteld om de Staatssecretaris te adviseren over de teruggave-verzoeken van cultuurgoederen die zijn weggenomen in koloniale context. De adviezen van deze commissie zijn openbaar na beslissing op die adviezen door de Staatssecretaris.
Koloniale collecties en erkenning van onrecht
In 2020 heeft de Adviescommissie Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties van de Raad voor Cultuur het adviesrapport Koloniale collecties en erkenning van onrecht uitgebracht aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) over de omgang met deze cultuurgoederen. Hierin is de Minister geadviseerd tot onvoorwaardelijke teruggave van cultuurgoederen uit voormalige Nederlandse koloniën waarvan met redelijke mate van zekerheid kan worden aangetoond dat de herkomstlanden deze onvrijwillig zijn kwijtgeraakt en die in bezit van de Nederlandse Staat zijn gekomen.
De Nederlandse regering heeft dat advies overgenomen en neergelegd in de Beleidsvisie collecties uit een koloniale context. De Nederlandse regering neemt zo verantwoordelijkheid voor het koloniale verleden en maakt erkenning en herstel van onrecht tot uitgangspunt van het beleid over koloniale collecties.
Belangenafweging
Teruggave-verzoeken over cultuurgoederen die niet zijn geroofd of die afkomstig zijn uit landen die geen Nederlandse kolonie waren, kunnen ook in overweging worden genomen door de commissie, bijvoorbeeld als zij voor het land van herkomst een bijzonder cultureel, historisch of religieus belang hebben. De Commissie maakt dan een belangenafweging. Het belang van teruggave voor het herkomstland wordt dan afgewogen tegen andere relevante belangen.
Relevante belangen
Relevante belangen kunnen zijn het culturele en wetenschappelijke belang van het cultuurgoed voor het herkomstland, de betrokken gemeenschappen in de herkomstlanden en in Nederland, de toekomstige bewaaromstandigheden en de publieke toegankelijkheid. Objecten kunnen veelzeggend zijn voor nationale en regionale tradities en de identiteit van een land, volk, gemeenschap of individu. Het belang van een koloniaal cultuurgoed zal vaak voor Nederland anders zijn dan voor het land van herkomst. Ook voor Nederlanders met wortels in de herkomstlanden kunnen koloniale cultuurgoederen in Nederlandse musea van speciale betekenis zijn.
Indien het teruggevraagde object afkomstig is uit een voormalige kolonie van een andere mogendheid maakt de Commissie eveneens een afweging. Het belang van teruggave voor het herkomstland wordt ook dan afgewogen tegen andere relevante belangen. Wel zal herstel van onrecht in de beoordeling steeds het uitgangspunt zijn. In dit geval is het onrecht niet door Nederland veroorzaakt, maar is Nederland als huidige eigenaar van de objecten wel de enige om dit onrecht te herstellen.